I. Kontakt
Siedziba Zespołu Interdyscyplinarnego ds. przeciwdziałania przemocy domowej mieści się w:
Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Szczercowie
ul. 3 Maja 6,
97-420 Szczerców
tel. 44 6314-000
e-mail: stopprzemocy@gopsszczercow.pl
Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” 22 668-70-00 i 116-123 czynne są całą dobę, poradnia e – mailowa pod adresem: 116sos.pl
II. Cele i zadania Zespołu Interdyscyplinarnego
Zespół interdyscyplinarny realizuje działania określone w gminnym programie przeciwdziałania przemocy domowej oraz ochrony osób doznających przemocy domowej.
Do zadań zespołu interdyscyplinarnego należy tworzenie warunków umożliwiających realizację zadań z zakresu przeciwdziałania przemocy domowej oraz integrowanie i koordynowanie działań podmiotów i przedstawicieli różnych instytucji w zakresie przeciwdziałania przemocy domowej szczególności przez:
1) diagnozowanie problemu przemocy domowej na poziomie lokalnym;
2) inicjowanie działań profilaktycznych, edukacyjnych i informacyjnych mających na celu przeciwdziałanie przemocy domowej i powierzanie ich wykonania właściwym podmiotom;
3) inicjowanie działań w stosunku do osób doznających przemocy domowej oraz osób stosujących przemoc domową;
4) opracowanie projektu gminnego programu przeciwdziałania przemocy domowej oraz ochrony osób doznających przemocy domowej;
5) rozpowszechnianie informacji o instytucjach, osobach i możliwościach udzielenia pomocy w środowisku lokalnym;
6) powoływanie grup diagnostyczno-pomocowych i bieżące monitorowanie realizowanych przez nie zadań;
7) monitorowanie procedury „Niebieskie Karty”;
8) przekazywanie informacji o osobach zmieniających miejsce zamieszkania, w stosunku do których są realizowane działania w ramach procedury „Niebieskiej Karty”, poprzez informację o prowadzeniu procedury „Niebieskiej Karty” zespół interdyscyplinarny obecnego miejsca zamieszkania.
9) kierowanie osoby stosującej przemoc domową do uczestnictwa w programie korekcyjno-edukacyjnym dla osób stosujących przemoc domową lub programie psychologiczno-terapeutycznym dla osób stosujących przemoc domową;
10) składanie, na wniosek grupy diagnostyczno-pomocowej, zawiadomienia o popełnieniu przez osobę stosującą przemoc domową wykroczenia, o którym mowa w art. 66c ustawy z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeksu
III. Charakterystyka przemocy domowej
Przemoc domowa to jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie, wykorzystujące przewagę fizyczną, psychiczną lub ekonomiczną, naruszające prawa lub dobra osobiste osoby doznającej przemocy domowej, w szczególności:
- narażające tę osobę na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia lub mienia,
- naruszające jej godność, nietykalność cielesną lub wolność, w tym seksualną,
- powodujące szkody na jej zdrowiu fizycznym lub psychicznym, wywołujące u tej osoby cierpienia lub krzywdę,
- ograniczające lub pozbawiające tę osobę dostępu do środków finansowych lub możliwości podjęcia pracy lub uzyskania samodzielności finansowej,
- istotnie naruszające prywatność tej osoby lub wzbudzające u niej poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia, w tym podejmowane za pomocą środków komunikacji elektronicznej.
Przemoc może dotyczyć zarówno osób dorosłych, jak i dzieci, które są wobec niej bezbronne. Może dotykać kobiet i mężczyzn w różnym wieku, osób zdrowych i chorych o różnym statusie społecznym i ekonomicznym.
Przemoc jest zjawiskiem egalitarnym – może zdarzyć się w życiu każdego człowieka.
Najczęstsze formy przemocy domowej:
- Przemoc fizyczna: bicie, szarpanie, kopanie, duszenie, popychanie, obezwładnianie i inne.
- Przemoc psychiczna: izolowanie, wyzywanie, ośmieszanie, grożenie, krytykowanie, poniżanie i inne.
- Przemoc seksualna: zmuszanie do obcowania płciowego, innych czynności seksualnych i inne.
- Przemoc ekonomiczna: niełożenie na utrzymanie osób, wobec których istnieje taki obowiązek, niezaspokajanie potrzeb materialnych, niszczenie rzeczy osobistych, demolowanie mieszkania, wynoszenie sprzętów domowych i ich sprzedawanie i inne.
- Przemoc za pomocą środków komunikacji elektronicznej: wyzywanie, straszenie, poniżanie osoby w Internecie lub przy użyciu telefonu, robienie jej zdjęcia lub rejestrowanie filmów bez jej zgody, publikowanie w Internecie lub rozsyłanie telefonem zdjęć, filmów lub tekstów, które ją obrażają lub ośmieszają i inne.
- Inny rodzaj zachowań: zaniedbanie, niezaspokojenie podstawowych potrzeb biologicznych, psychicznych i innych, niszczenie rzeczy osobistych, demolowanie mieszkania, wynoszenie sprzętów domowych i ich sprzedawanie, pozostawianie bez opieki osoby, która z powodu choroby, niepełnosprawności lub wieku nie może samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb, zmuszanie do picia alkoholu, zmuszanie do zażywania środków odurzających, substancji psychotropowych lub leków i inne.
IV. Procedura „Niebieskiej Karty”
Procedura „Niebieskiej Karty” to interwencja wobec przemocy domowej, która składa się z odpowiedniej dokumentacji i sposobu postępowania w przypadku stwierdzenia, bądź podejrzenia występowania przemocy. Podejmowanie interwencji w środowisku nie wymaga zgody osoby doznającej przemocy domowej ani osoby stosującej przemoc domową.
Procedura „Niebieskiej Karty” obejmuje ogół czynności realizowanych przez grupy diagnostyczno-pomocowe, w skład których wchodzą pracownik socjalny i funkcjonariusz policji. W skład w/w grup mogą także wchodzić:
- żołnierz żandarmerii wojskowej,
- pracownik socjalny specjalistycznego ośrodka wsparcia dla osób doznających przemocy domowej, asystent rodziny,
- nauczyciel wychowawca będący wychowawcą klasy lub nauczyciel znający sytuację domową małoletniego,
- osoby wykonujące zawód medyczny, w tym lekarz, pielęgniarka, położna lub ratownik medyczny, przedstawiciel gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych,
- zawodowy kurator sądowy lub wskazany przez kierownika zespołu kuratorskiej służby sądowej społeczny kurator sądowy.
- pedagog, psycholog lub terapeuta, będący przedstawicielami organizacji pozarządowych
Wszczęcie procedury „Niebieskiej Karty” następuje przez wypełnienie formularza „Niebieska Karta” w przypadku powzięcia w toku prowadzonych czynności służbowych lub zawodowych podejrzenia stosowania przemocy wobec osób doznających przemocy domowej lub w wyniku zgłoszenia dokonanego przez świadka przemocy domowej.
Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, procedurę „Niebieskiej Karty” oraz wzory formularzy „Niebieska Karta” wypełnianych przez przedstawicieli podmiotów realizujących procedurę „Niebieskiej Karty”, mając na uwadze skuteczność działań wobec osób doznających przemocy domowej i dobro tych osób, w szczególności małoletnich.
CELE PROCEDURY „NIEBIESKIEJ KARTY”
Ułatwienie rozpoznania przemocy domowej
Biorąc pod uwagę prawidłowość, że nierozpoznana i niezatrzymana przemoc z czasem się nasila i przyczynia do powstawania coraz większych szkód, szczególnie ważne staje się wczesne zidentyfikowanie problemu i jak najszybsze podjęcie działań zapobiegawczych. Nie bez znaczenia jest też fakt, że nie tylko osoby stosujące przemoc domową, ale także często osoby jej doznające próbują ukryć występowanie przemocy lub nie nazywają doświadczanych krzywd przemocą. To w oczywisty sposób utrudnia nie tylko rozpoznanie, ale także udzielenie skutecznej pomocy. Kwestionariusze „Niebieskiej Karty” zawierają proste pytania ułatwiające identyfikację problemu i nakreślające podstawowe kierunki udzielania dalszej pomocy.
Zapewnienie bezpieczeństwa osobom doznającym przemocy
Zastosowanie procedury „Niebieskiej Karty” nie kończy się jedynie na zebraniu ważnych informacji na temat zdarzenia lub sytuacji w rodzinie. Jej zadaniem jest przede wszystkim szybkie uruchomienie działań podnoszących stan bezpieczeństwa osoby doznającej przemocy oraz ich kontynuacja aż do momentu, gdy możemy jednoznacznie stwierdzić, że udzielono wszelkiego dostępnego i potrzebnego wsparcia, a przemoc już nie występuje.
Przerwanie izolacji rodziny
Uruchomienie procedury „Niebieskiej Karty” i włączenie innych służb do procesu pomagania zwiększa szanse na skuteczne zatrzymanie przemocy. Osoby doznające przemocy domowej otrzymują informacje, że nie są same i możliwa jest zmiana sytuacji, a w środowisku lokalnym są osoby i instytucje, które mogą udzielić jej potrzebnej pomocy. To także informacja dla osoby stosującej przemoc, że to, co czyni, jest przestępstwem ściganym przez prawo i grożą za nie określone konsekwencje. Poza tym do czasu rozwiązania problemu będą podejmowane wobec niej działania prewencyjne oraz działania chroniące osobę doznające przemocy.
Wsparcie dla ofiar
Procedura „Niebieskiej Karty” przewiduje pozostawienie osobie doznającej przemocy domowej pisemnej informacji o przysługujących jej prawach i możliwościach poszukiwania pomocy w środowisku lokalnym, tak by w dogodnej dla siebie chwili, na spokojnie, mogła się zastanowić i podjąć decyzję o dalszym postępowaniu.
Motywowanie do podjęcia działań ochronnych
Osoby pomagające wspierają, wzmacniają i zachęcania do odbudowania poczucia własnej mocy i sprawczości oraz umiejętności radzenia sobie w sytuacji zagrożenia. Ważnym elementem procesu pomagania jest też budowanie sieci wsparcia społecznego w najbliższym otoczeniu ofiar. Zastosowanie procedury „Niebieskiej Karty” zachęca nie tylko osoby pokrzywdzone do poszukiwania możliwości poradzenia sobie z przemocą, ale także osoby pomagające do wspólnego poszukiwania najlepszego rozwiązania, uwzględniania wszelkich możliwości pomocy oraz monitorowania przebiegu procesu pomagania.
Bardziej stanowcze działania wobec sprawcy
Osoby stosujące przemoc domową często czują się bezkarni. Manipulują nie tylko pokrzywdzonymi i świadkami przemocy, ale także osobami, które interweniują. Ich celem jest zbagatelizowanie przemocy i uniknięcie konsekwencji oraz zwiększenie kontroli. Próbują zatem odwracać uwagę od czynów, jakie popełniają, usprawiedliwiać (czasem bardzo racjonalnie) przemoc, przerzucać odpowiedzialność na innych. Chętnie też przedstawiają siebie jako ofiarę. Zdarza się, że osoby dowiadujące się o przemocy, na skutek manipulacji odstępują od interwencji lub ograniczają się jedynie do wymuszenia obietnicy o poprawie zachowania i zaprzestaniu przemocy. W interwencji i działaniach wobec osób stosujących przemoc ważna jest stanowczość i konsekwencja. Zastosowanie procedury i wypełnianie dokumentacji pozwala trzymać się odpowiedniego trybu postępowania i zmniejsza ryzyko ulegania manipulacji. Poza tym osoba stosująca przemoc otrzymuje informację, że przemoc domowa jest przestępstwem i nie pozostanie bezkarny.
Zapis zdarzenia – ujednolicona dokumentacja
Dokumentacja „Niebieskiej Karty” służy nie tylko rozpoznaniu przemocy, rejestracji przebiegu zdarzenia i jego skutków oraz zaplanowaniu pomocy, ale jest także wykorzystywana w postępowaniu przygotowawczym wszczynanym wobec sprawcy. Większość spraw z art. 207 (znęcanie się nad rodziną) nie trafia do wymiaru sprawiedliwości lub jest umarzana z powodu braku dowodów. Każde udokumentowane zdarzenie, nawet jeśli nie pociąga za sobą drastycznych skutków, jest dowodem na ciągłość i powtarzalność przemocy. Wypełnienie przez interweniujących policjantów „Niebieskiej Karty” nie jest jednak równoznaczne ze złożeniem doniesienia o popełnieniu przestępstwa (w tej sprawie obowiązują inne regulacje prawne). Dokumentacja „Niebieskiej Karty”, zarówno dla policji, jak i dla pomocy społecznej czy gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, jest zapisem informacji powziętych przez przedstawicieli tych służb podczas wykonywania swoich obowiązków. Nie może być zatem anulowana, wycofywana czy zmieniana na prośbę osoby pokrzywdzonej, czy też tej, która się przemocy dopuszcza.
Podejmowanie interwencji w środowisku wobec osoby dotkniętej przemocą odbywa się w oparciu o procedurę „Niebieskiej Karty” i nie wymaga jej zgody.
Założenie „Niebieskiej Karty” nie jest równoznaczne ze złożeniem zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa. Nie stanowi podstawy do wszczęcia postępowania karnego, ale w przypadku gdy osoba pokrzywdzona zdecyduje się złożyć zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa może ona zostać wykorzystana jako dowód procesowy.
V. Obowiązek zawiadomienia o przestępstwie z użyciem przemocy
Zgonie z art. 12 ust. 1 i 2 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej z dnia 29 lipca 2005 r. osoby, które w związku z wykonywaniem swoich obowiązków służbowych lub zawodowych powzięły podejrzenie o popełnieniu ściganego z urzędu przestępstwa z użyciem przemocy domowej, niezwłocznie zawiadamiają o tym Policję lub prokuratora. Osoby będące świadkami przemocy domowej powinny zawiadomić o tym Policję, prokuratora lub inny podmiot działający na rzecz przeciwdziałania przemocy domowej.
